Aanvraag voor de bescherming van het gebouw van de Nationale Bank,
Philips de Goedelaan 23, Kristus-Koning ,8000 Brugge
Voorgeschiedenis
Met het bouwen van de voormalige Nationale Bank werd aangevangen in 1982 naar het ontwerp van architect Arthur Degeyter. Het kwam in de plaats van een kasteeltje uit 1908 in Brugse neogotische stijl (zie bijlage 2a luchtfoto van het domein uit 1939, bijlage 2b foto uit 1908 en bijlage 2c foto voor de afbraak in 1984) . Dit kasteeltje met de naam “Isola Bella” bevond zich midden een grote tuin, die teruggaat op de versterkte wallen die Brugge vroeger in de 17de en 18de eeuw omringden (zie bijlage 3a en bijlage 3b). De lijn van deze aarden omwallingen kunnen we nog volgen in het verloop van Keizer Karelstraat, die paalt aan de achterzijde van het domein en in de Lange Vestingstraat wat verder.
Het kasteeltje werd opgetrokken in opdracht van de familie De Brouwer van de toenmalige gasfabriek aan de Scheepsdalelaan, waar nu het gebouw van Electrabel is, trouwens ook een ontwerp van architect Arthur Degeyter. Voor de bouw van het kasteeltje werden de gronden er rond ingenomen door tuinbouwbedrijven zoals er in die tijd vele ware gevestigd in het latere Kristus-Koning
(zie ook bijlage 3a en bijlage 3b), maar ook tijdens de eerste helft van de 20ste eeuw waren er nog enkele tuinbouwbedrijven ( op bijlage 2a zien we de tuinbouwbedrijven van de familie Vincke, die zich specialiseerde in laurierbomen, vandaar de namen Lauwerstraat en Gustave Vincke-Dujardinstraat ).
Het groene domein van de site van de Nationale Bank is een laatste getuigenis van de uitgebreide groene ruimtes die de Scheepsdalelaan omzoomden.
Het gebouw van de Nationale Bank.
Architect Arthur Degeyter moest rekening houden met heel wat beperkingen. De tuin moest terecht zoveel mogelijk bewaard blijven (de bebouwde oppervlakte mocht een percentage niet overschrijden), de hoogte werd beperkt, de stijl en volumes moesten harmoniëren met de omgeving, meer bepaald met de site van de ezelpoort. Toch moest het gebouw ook voldoen aan de behoeften van de opdrachtgever, de Nationale Bank, o.a. op het gebied van kantoren en veiligheid.
Arthur Degeyter slaagde daarin wonderwel . Hij creëerde een uniek kantorengebouw, zoals er nergens anders een staat met behoud van zijn typisch esthetische aspecten: enigszins historiserend toch eigentijds. Hij werd erom geloofd ( zie o.a. brief dd 19.01.1987 van Hendrik Olivier, gedeputeerde, zie bijlage 5)
Hij bereikte dit resultaat door het volume te fragmenteren met in- en uitspringende partijen, balkons, erkers en schouwen en door een levendig spel van dakvlakken met een stoer torengebouw als bekroning (zie bijlage 6a) . Het aantal bouwlagen werd beperkt tot twee aan de straatzijde en een derde naar het centrum toe in de oplopende dakvlakken. Door de grote bomen die het gebouw omgeven is het deels verborgen en minder dominant vanaf de straatzijde en dus niet hinderlijk voor de historische site. (zie bijlage 6b, bijlage 6c, bijlage 6d)
De architect.
Arthur Degeyter werd in Brugge geboren in 1919 en stierf er in 2004.
Hij was een veelzijdige architect, die verschillende stijlen aanwendde (van neobarok tot eigentijds) en die zowel religieuze gebouwen (kerken en abdijen), overheidsgebouwen, bedrijfsgebouwen als villabouw ontwierp. Deze veelzijdigheid is te verklaren vanuit de verschillende stadia opleiding. Hij volgde architectuur in Sint-Lucas te Gent, dat toen nog de neogotische stijl genegen was. Sint-Lucas legde ook nadruk op de architectuurkunst als een geheel: inclusief het interieur en omgeving. Daaruit volgde ook de aandacht van arch. Degeyter voor de tuinen rond de gebouwen, waarbij hij ook beroep deed op tuinarchitecten zoals van André Van Wassenhove en Paul Deroose. Hij studeerde in 1941 af. Hij volgde stage bij het architectenbureau Jozef en Luc Viérin. Hier leerde hij het vak van de restauraties kennen. Vanuit deze periode stamt ongetwijfeld de regionalistische opvatting en het Vlaamse traditionalisme in zijn werken (zie zijn restauraties en villabouw uit de eerste periode).
Via Henri Depuydt , de oom van zijn eerste vrouw, kwam hij in contact met Michiel English, die alle bouwplannen van het Bisdom moest opvolgen. Door dit contact bekwam hij vele opdrachten vanuit kerkelijke hoek. Michiel English was een tegenstander van de neogotische stijl en had een voorkeur voor de neobarokke stijl. Die invloed valt duidelijk op in het werk van Arthur Degeyter (zie bijvoorbeeld de restauratie van de gevel van de kerk van de zusters redemtoristinnen in de katelijnestraat).
Een toprealisatie is ongetwijfeld de abdij van Male (zie bijlage 8)
In de jaren zestig maakte hij een rondreis door de Scandinavische landen, waar hij kennis maakte met de moderne architectuur en design. Die inspiratie zal hij ook in zijn ontwerpen verwerken.
Voor het curriculum verwijzen we naar een uitreksel uit “Stenen Herleven” (bijlage 7) onder redactie van Luc Constandt.
Ter gelegenheid van de bescherming van het Centrum voor Kunstmatige Inseminatie in Loppem werd een artikel gewijd aan het werk van Arthur Degeyter, geschreven door Céline Oosterlynck en Gwendoline Vermeire in het tijdschrift Monumenten, Landschappen en Archeologie van januari/februari 2009.
Een bron die het vermelden waard is en een uitgebreid curriculum en overzicht geeft van zijn werk, is de verhandeling van Céline Oosterlynck voor het verkrijgen van de graad van Licentiaat in de Kunstwetenschappen in het academiejaar 2006-2007.
Uit de lijst van alle werken van Arthur Degeyter opgesomd in de verhandeling vermelden we alle werken die betrekking hebben op de Brugse binnenstad (incl. Kristus- Koning):
Kantoren en bedrijfsgebouwen
- de Nationale Bank Filips de Goedelaan 23
- Kantoorgebouwen EBES Scheepsdsalelaan 56
- hotel Holyday Inn (nu Crown Plaza) Burg 10
- PMS centrum Beursplein
- kantoren Provincie , Burg 3
Kloosters
- hof Bladelin Naaldenstraat 19-21 (restauratie)
- Sint-Godelieve abdij Boeveriestraat 45-47
- Het Engels klooster Carmerstraat ( herstelling)
- klooster Katelijnstraat 103 (herstellen gevel in neobarokke stijl)
Voor de woningen en appartementen (zie bijlage 9)
Motivatie voor de bescherming.
Het Gebouw van de Nationale Bank is een typisch “Degeyter”ontwerp waarin zijn typische architectuur tot uiting komt: een combinatie van Vlaams traditionalisme, waardoor het in de omgeving van de Ezelpoort past, met eigentijdse structuren en geïntegreerd in een ruime groene omgeving. Die architectuur maakt dit gebouw onvergelijkbaar met andere kantoren.
Uit bovenstaande en bijlage 9 blijkt dat er in de Brugse binnenstad veel woningen door Arthur Degeyter zijn ontworpen of hersteld maar weinig bedrijfsgebouwen. Dat maakt de kantoren van de Nationale Bank belangrijk voor Brugge. Bovendien is de Nationale Bank een van de meest representatieve bedrijfsgebouwen in het totale werk van Arthur Degeyter. We citeren Céline Oosterlynck uit het bovenvermelde tijdschrift: “Zijn meeste representatieve realisaties zijn het KI-centrum te Loppem, de kantoren van de Nationale Bank in Brugge en de burelen en opslagplaatsen van Vandecasteele Houtimport in Aalbeke”.
Ook in de ogen van Arthur Degeyter zelf was dit zo: Hijzelf maakte op het einde van zijn leven een lijst van 29 realisaties die zeker opgenomen moesten worden in het boek dat over hem en zijn realisaties zou gepubliceerd worden.De kantoren van de nationale bank staan onder nr 15 (zie bijlage 10).
Het gebouw dateert van 1982 en dus recent, maar we vinden dat ook recente gebouwen met waardevolle architectuur bescherming verdienen om ze te bewaren voor de Bruggelingen die na ons komen. Bovendien is gebouw harmonieus ingepland in deze delicate hoek in de nabijheid van de Ezelpoort. Het is bescheiden in hoogte. Zijn relatief grote volume is ook bescheiden door zijn afwisselende architectuur en door het feit dat het slechts een fractie is van het totale domein, verscholen achter hoogstammige bomen.
Herbestemming is wellicht een moeilijk punt omwille van de kofferruimtes, maar waar een wil is een weg. Er zijn mogelijkheden bijvoorbeeld als we denken aan het bergen van de Brugse archieven die waardevol zijn of van andere waardevolle stukken. De archieven kampen trouwens met een plaatsgebrek.
Dit gebouw en domein ontworpen door Arthur Degeyter maken deel uit van het recent Brugs patrimonium dat verdient beschermd te worden, naar het voorbeeld van het KI-centrum in Loppem, dat al beschermd werd.
Bronnen
- Tijdschrift: Monumenten, landschappen en archeologie januari/februari 2009
- Verhandeling: Leven en werk van Arthur Degeyter, architect (1919-2004)
- Stenen herleven: 111 jaar kunstige herstellingen onder redactie van Luc Constandt.
- Archief van mevrouw Rita Gesquière, echtgenote van Arthur Degeyter
- Historische stedenatlas Brugge door Marc Ryckaert
- Brugse Parochies door Jaak A. Rau en Marc Ryckaert