De Sint-Jan verpleegsterschool, Oostmeers27, bouwgeschiedenis
1. Voorgeschiedenis van de Oostmeers 27: De H. Germana

Op de plaats waar in 1953 de Sint-Jansverpleegsterschool zal gebouwd worden bevond zich de meisjescongregatie: de H. Germana. In de 19de eeuw ontstonden in verschillende parochies patronaten of congregaties: dit waren instellingen onder leiding of patronage van een parochiegeestelijke om scholieren en jonge arbeiders en arbeidsters te begeleiden bij de mis of lof en bij een gezonde ontspanning op zondag. De patronaten hadden meestal een speelzaal en een kapel. In de meisjespatronaten stond de vrome vorming voorop.

Sommige meisjescongregaties werden genoemd naar de Heilige Germana (Germaine Cousin, 1579-1601) uit Pibrac , Frankrijk. Ze was een vroom herderinnetje, een beetje misvormd en ze werd gepest. Haar moeder stierf bij haar geboorte. Ze deed al het mogelijk om elke ochtend naar de mis te gaan en deelde het weinige voedsel dat ze had met de armen. Haar stiefmoeder dacht dat ze het voedsel stal en eiste op een keer haar schort te openen, maar o wonder er vielen alleen geurende rozen uit. De analogie met het rozenwonder bij de H. Elisabeth is treffend. Tenslotte stierf ze vereenzaamd op 22-jarige leeftijd. Haar graf in Pibrac werd een bedevaartsoord. Ze werd in 1867 heilig verklaard. De tijd van haar heiligverklaring, haar vroom leven en haar jonge leeftijd zijn niet vreemd aan de naamgeving voor de congregaties.

De iconografie van de H.Germana bestaat vooral uit een aantal schapen aan haar voeten, in de ene hand de herderstaf en in de andere hand een kruis of zoals hier een roos uit de herderstas, verwijzend naar de legende van de rozen.
   

De eerste meisjescongregatie werd in 1824 gesticht vanuit het klooster van de Colettienen, dat sinds 1814 ingericht was aan de Zilverstraat in de schilderskapel Sint-Lucas (zie rubriek bescherming, de schilderskapel of klik hier om direct op de pagina te komen)en in een bijbehorende woning. In 1841 verhuisden de Colettienen naar de Katelijnestraat waar nu het Colettienenhof is. De meisjescongregatie werd opgevangen door EH Petrus Tanghe, de toenmalige bestuurder van de congregatie.

EH Tanghe had ook de verantwoordelijkheid voor verschillende congregaties in de Sint-Salvatorparochie en had daarvoor al in de Oostmeers 27 (toen het Oostenrijks huisnr C9/52) een zaal en een kapel ingericht. Het domein werd de "Capron-Dezutter" stichting genoemd. EH Capron, kapelaan van de Sint-jacobsparochie, had in 1834 in zijn huis in de Oostmeers 27 al een schooltje voor arme kinderen ingericht. Zijn huis paalde aan de tuin van juffr. Dezutter die haar huis had in de Zonnekemeers. Ook zij had haar huis beschikbaar gesteld aan de werken van de parochie. In 1845 werden de beide eigendommen onder de naam de stichting "Capron-De Zutter geschonken aan de kerkfabriek van Sint-Salvator. Na afbraak van de oude gebouwen werd rond 1850 op het domein een nieuwe patronaat gebouwd. De meisjes congregatie van de H.Germana uit de Zilverstraat vergaderden als eerst in de nieuwe gebouwen. Later volgden nog verschillende congregaties van de parochie en zelfs van de OLV parochie. Het gebouw met kapel in de Oostmeers werd de "grote patronage" genoemd, het gebouw in de Zonnekemeers het "klein patronage".

Situering van de Oostmeers nr 27 op het primitief kadasterplan uit 1811 (zie grote pijl). Hieronder ziet u het domein in groter detail.
   

 

Op het terrein dat EH Capron in 1835 zou kopen voor zijn schooltje , was er in 1811 een groot dwarshuis met grote tuin, toen met Oostenrijks huisnr C9/52, en kadasternr 1124

 

Op deze kaart , een detail van de Popp kadasterkaart uit 1854, zien we de naam Congrégation: het bestaat dan uit het domein kadasternr 1124 (Capron) en het domein kadasternr 1117 (Dezutter)waarvan het huis in de Zonnekemeers was.

 

In 1849 wordt een aanvraag voor een verbouwing ingediend onder naam EH Capron. Links zien we nog een deel van het vensterraam van het schooltje en rechts de wijziging aan de ingangspoort van het complex. Het plan komt overeen met plan van het complex dat in 1950 gesloopt wordt.
   

De schooloorlog van de jaren 80 maakte voorlopig een einde aan de patronaatsactiviteiten in de Oostmeers. In de schenkingsakte van 1845 was er sprake van o.a. een aanvullende activiteiten aan het lagere school onderwijs. In 1880 maakte de provincie gebruik van een wet uit 1864 die stipuleeerde dat all schenkingen ivm lager onderwijs de gemeente toekwamen. De provincie bekwam dat het domein van het patronaat aan de stad werd toegewezen, tegen de zin van de stad in, die een katolieke meerderheid had. Het beroep van de stad mocht niet baten en de stad werd bij KB van 1881 verplicht een school voor volwassen in te richten. Een commissaris van de provincie liet het domein in 1881 ontruimen. De stad stemde tenslotte toe, maar de kerkfabriek spande een proces in, die 5 jaar zou duren.

Maar ondertussen had K. Verschelde samen met EH Leuridan al in 1881 een aanvraag ingediend voor het bouwen van een Congregatie aan de Westmeers op de grond van EH Leuridan (zie kaartje hieronder rechts). EH Leuridan was de pastoor van de parochie van Sint-Salvator. De andere vier huisjes ernaast eigendom van A. Dhaese werden afgebroken en eveneeens geintegreerd in het domein waarop de nieuwe Congregatie "de H.Germana"werd gebouwd.
K. Verschelde (1842-1881) was architect en het gebouw werd gebouwd naar zijn plannen in een neogotische stijl. We gaan hier niet verder in op deze nieuwe congregatie in de Westmeers, alleen dat het gebouw nu nog bestaat en in 1973 werd verkocht aan de stad en nu de bibliotheek "Lode Zielens" herbergt.

Iin 1886 na het einde van de schoolstrijd kwam er een uitspraak van de rechtbank, dat het domein in de Oostmeers 27 aan de oorspronkelijke eigenaars moest teruggegeven worden. Van 1887 tot 1894 werd het pand dan gebruikt door de Gilde der Ambachten, die daarna verhuisden naar de Oude Burg. In 1896 verhuisden de kleine meisjespatronages en de "H. Germana" congregatie terug naar het pand in de Oostmeers. De grote meisjescongregatie voor meisjes vanaf 15 jaar bleef in de Westmeers.

De kleine jongenscongregatie vestigde zich ook opnieuw in de Germana van de Oostmeers, maar aan de kant van de Zonnekemeers, waar in 1892 op een nog open terrein een pand was gebouwd.

In 1892 vroeg de Commissie van de Burgelijke Godshuizen (voorloper van de COO en OCMW) een bouwvergunning voor een huis op het domein van de Oostmeers kant Nieuwe straat (oude naam voor de Zonnekemeers)
   

Na de eerste wereldoorlog werd nog een meisjesschool ingericht op het domein van het patronaat kant Zonnekemeers dat afhing van de school der Blindekens in de Paalstraat. het bleef er tot 1938.
De congregaties zelf geraakten meer en meer uit de mode en tenslotte werden de gebouwen afgebroken om plaats te maken voor het Sint-Jansinstituut voor verpleegsters. De congregatie de"H.Germana verhuisde terug naar de Westmeers. Er zijn dus enkele decennia lang twee panden van de congregatie " de H. Germana" geweest een in de Oostmeers en een in de Westmeers.

 

het is wellicht ook het vermelden waard, maar buiten onze eigenlijke rubriek hier, dat er op de westkant van de Walplaats tegen de Reie nog een meisjespatronaat was, afhankelijk van de OLV-parochie en wel de grootste van de stad . Die was rond 1870 gesticht door onderpastoor Henri Mortier. Het gebouw op de Walplaats was een groot gebouw van 2 bouwlagen en 10 traveeën. Maar na de tweede wereldoorlog liep ook hier het ledenaantal sterk achteruit en tenslotte werd het pand verkocht aan de bouwerij de halve Maan in 1953 om er een opslagplaats van te maken. Het pand is thans beschermd.

  
2. De verpleegsterschool: "Sint-Jansinstituut voor verpleegkunde"

Onder enige druk van bisschop mgr Lamiroy verkocht de kerkfabriek van Salvator het domein van de "H. Germana" in de Oostmeers aan de Hospitaalzusters van Sint-Jan. De hospitaalzusters krijgen de verantwoordelijkheid voor de bouw van de nieuwe verpleegsterschool. Zij stellen arch. Jozef Denorme aan als architect. Jozef Denorme was een aangetrouwde neef van zuster Lutgarde Spilliaert. Zie hieronder enkele gegevens over zijn loopbaan

Hij is op 25 augustus geboren te Veurne. In 1905 tijdens WO I werd hij samen met alle schoolkinderen van Veurne geëvacueerd naar Normandië. Daar heeft hij zijn lager onderwijs gekregen in een schoolkolonie in Les Grandes-Dalles.

Terug in Veurne in 1918 ging hij in de leer bij schrijnwerker Kesteloot in Veurne om daarna zijn archtectuurstudies in Sint Lucas in Gent aan te vatten. In 1932 of 1933 studeerde hij af als architect. Hij huwde op 9 april 1934 Marie-Louise Bouquillon en ze vestigden zich op de Kaaiplaats in Veurne, in een zelf ontworpen woning. In september 1947 verhuisden zij naar Oostende.

Hij was ere-voorzitter van de Koninklijke Bouwmeesterkring van West-Vlaanderen, bij de oprichting van de Orde van Architecten was hij gedurende jaren lid van de raad van de Orde. Hij was ook lid van de Stedelijke Kommissie ter Klassering van Gebouwen, Monumenten en Landschappen in Oostende. Hij overleed op 22 september 1979 te Brugge.

Architect Jozef Denorme

  

Hieronder enkele verwezenlijkingen van arch. Jozef Denorme, die vooral in de Westhoek en de streek van Oostende werkte. De 2 laatste foto's zijn hoogstwaarschijnlijk naar het ontwerp van Jozef Denorme volgens zijn zoon Hans Denorme. Hans Denorme gaf ons de inlichtingen door over zijn vader , die in Brugge minder bekend is.

Kaaiplaats, Veurne (ouderlijk huis)

Zarrenplein, Kortemark

villa in Watou

villa Vanneste-Van de Walle

Het eerste gebouw bij het begin
van het Meiipark

Het eerste secretaraatsgebouw van de ijzerbedevaart net na de brand

 

Aan de hand van de plannen van de architect Jozef Denorme weten we hoe de toestand van de bestaande congregatiegebouwen waren voor de afbraak in 1950.
Het inplantingsplan toont dat het terrein van de bouwwerf Oostmeers 27 getrouw de situatie van de stichting "Capron-De Zutter" volgt met de doorsteek naar de Zonnekemeers (rechts op het plan hieronder).

Hieronder ziet u de goed bewaarde toestand van de voorgevel van het patronaat van de "H.Germana" met de kapel en woning van de verantwoordelijke geestelijke, die teruggaat op de situatie van EH Tanghe en ernaast rechts het huis, dat teruggaat op het huis van mevrouw De Zutter. Links hebben we ook een huisje met trapgevel dat eveneens afgebroken werd.

Hieronder het grondplan van de "H.Germana" . Het nieuwe gebouw van de verpleegsterschool volgt min of meer hetzelfde grondplan. (zie verder)

De 2 binnengevels van de binnenkoer zijn ongelukkig moeillijk te ondescheiden op het plan van arch. Denorme, daarom geven we ook de hoofding van het certificaat van aanvaarding in de congregatie met een afbeelding van de binnenkoer (bron Brugs Ommeland, Marcel De Blieck)

bovenaan de tekening : de achtergevel van de kapel
onderaan : de gevel van het huis links
die uitgeeft op de binnenkoer.

De binnenkoer met in het midden achteraan de achtergevel van de kapel en links de binnengevel van het huis

 

Er was nogal wat te doen over de hoogte van het gebouw , maar uiteindelijk werd het toch goedgekeurd.

Het nieuwe gebouw is ontworpen in een neoclassistische stijl en nogal volumineus in het straatbeeld.
   

Hieronder ingekleurde plannen van arch J. Denorme van de voorgevel in de Oostmeers en in de Zonnekemeers. Het grondplan van de gelijkvloers is wat verwarrrend aangezien er achteraf correcties zijn ingevoerd om het schuin lopen van de perceelgrenzen correct weer te geven

.


In 1953 verhuisde de verpleegsterschool van het Walplein 38 naar de Oostmeers 27. Het gebouw op het Walplein werd verkocht en met de opbrengst werd een gedeelte van het nieuwe gebouw gefinancierd.

In 2009 verhuisde de verpleegsterschool van de Oostmeers 27 samen met de vroedvrouwenschool van de Oostmeers 17 naar de campus in Sint-Michiels van de KHBO (nu Vives).

Het gebouw op de Oostmeers 27 werd omgevormd tot Internaat en Peda

We eindigen met enkele foto's van de huidige toestand van het HIP (Huis voor Internaat en Peda)
   

Bronnen:

Archief Hospitaalzusters
Geschiedenis van de Brugse verpleegsterschool: A.Van den Bon
Bouwaanvragen stadsarchief
website Kaartenhuis
Brugs Ommeland: artikels van Marcel De Blieck en Koen Rotsaert
Gegevens van Hans Denorme
Wikipedia
Vlaams Instittut voor Onroerend Erfgoed (VIOE)