ir Arthur Vierendeel
Bruggeling, wereldberoemd en met tal van uitvindingen op zijn naam, vooral in de bouwkunde, ontwerper van de Scheepsdalebrug , maar in Brugge weinig gekend.

het levensverhaal van Ir Arthur Vierendeel.
ir. Arthur Vierendeel, de ontwerper van oude Scheepsdalebrug , werd in 1852 geboren in Leuven maar bracht het grootste deel van zijn leven door in Brugge). We herdachten dat hij 70 jaar geleden in 1940 stierf in Ukkel tijdens de tentoonstelling rond de openmonumentendag 2015 "Arthur Vierendeel en zijn Scheepsdalebrug".

foto Arthur Vierendeel

In het menu "beschermingsaanvragen"/"Scheepsdalebrug" op de pagina "Scheepsdalebrug"vindt u de geschiedenis van de scheepsdalebrug

Arthur Vierendeel studeerde aan de unversiteit van Leuven en werd ingenieur in 1874. Na zijn studies ging hij aan de slag als hoofd van de ateliers" Nicaise et Delcuve" (die later samensmolten met de "La Brugeoise"). Hij liet zich meteen opmerken door zijn gedurfde constructies o.a. door de constructie van de Koninklijke Circus in Brussel (die is ondertussen gesloopt maar hiernaast tonen we een analoge constructie)

 

  

In 1885 wordt hij benoemd tot de eerste technische directeur en bestuurder van de technische raad van de provincie West-Vlaanderen. Hij blijft die functie waarnemen tot zijn pensioen in 1927.

  


Bij zijn benoeming ging hij in Brugge wonen aanvankelijk in de Sint-Jacobstraat 45 (naast het huidige hotel Navarra) om rond 1902 te verhuizen naar de Steenbrugse wandeling , nu de Baron Ruzettelaan nr 36 . Het huis dat hij zelf ontwierp is echter ondertussen gesloopt, maar het neogotisch huis nr 38 (zie foto hiernaast) bestaat nog en was het eigendom van zijn schoonvader Leopold Vergote. Arthur Vierendeel was getrouwd met Marie Agusta Vergote in 1894, nadat zijn eerste vrouw op 37 jarige leeftijd was overleden. De 2 namen in cartouches op de gevel van nr 38 zijn de namen van twee dochters van Arthur Vierendeel: Maria en Genoveva. Een andere dochter Marie-Claire stierf vier maanden na haar geboorte in 1897.


Als hoofdingenieur van de provincie was hij ook heel actief in het aanleggen en het "kasseien" van het wegennet. Na de eerste wereldoorlog werd hij ook betrokken in de herstellingswerkzaamheden, die grotendeels binnen de 5 jaar voltooid waren. Hij was ook betrokken bij het uitbouwen van de elektriciteitsnetwerken en de stadsverlichting. Veel van deze activiteiten zijn beschreven en opgenomen in het archief van de provincie maar jammer genoeg is die voor die periode nog niet ontsloten.

 
De uitvindingen en de verwezenlijkingen van Arthur Vierendeel

Arthur Vierendeel werd ook als professor in de bouwkunde benoemd aan de universiteit van Leuven in 1889. In het kader van die functie kon hij zich opwerken tot de wereldwijde bekende en gewaardeerde geleerde, uitvinder en vernieuwer .

Hij deed verschillende studies en vindingen op het gebied van o.a. weerstand en elasticiteit van materialen en over de stabiliteit van constructies waar hij heelwat publicaties op zijn naam heeft die wereldwijd werden verspreid

 

De juistheid van zijn theorie over de knik in centrisch gedrukte staven werd experimenteel vastgesteld en kon verklaren waarom in vakwerkconstructies (dit is een samenstel van staven in de vorm van driehoeken) de diagonale staven soms braken. Tot dan toe werden de steunbalken (in de vaktaal "liggers" genoemd) vooral in vollewandliggers en vooral in driehoekvormige vakwerkliggers uitgevoerd.

Vierendeel kon met zijn theorie, metingen en experimenten bewijzen dat de ligger met rechthoeken zonder diagonalen maar met versterkte hoeken sterker was en vele andere voordelen had dan de vakwerkliggers met diagonalen. Zie hieronder een foto van de brug over het kanaal in Beringen uit 1909, nu verdwenen.

Deze versterkte hoeken gebaseerd op verantwoorde berekeningen kregen veelal de vorm van een boogsegment zodat de vakopeningen meer de vorm van een ovaal of zelf van een cirkel kregen dan van een rechthoek. Dergelijke liggers zijn typisch voor de wat nu wereldwijd een Vierendeelligger genoemd wordt. Hieronder een voorbeeld van een boogvormig vak van de Scheepsdalebrug ontworpen in 1926 (met het wegdek ietwat boven de onderrand van de ligger) en de modernere brug Randon uit Frankrijk,Vichy (met de Vierendeelligger onder het wegdek).
 

Aanvankelijk kreeg Vierendeel veel tegenstand . Professor Magniel van de universiteit van Gent deed de berekeningen van Vierendeel over en bewees het gelijk van Vierendeel. Ook Vierendeel kon met een experimentele brug in het park van Tervuren de superioriteit van zijn vinding bewijzen in een beroemde test ter gelegenheid van de wereldtentoostelling in 1897 (zie foto hieronder). Sindsdien is de Vierendeelligger overal in de wereld aanvaard en wordt heden ten dage nog in vele bouwconstructies gebruikt.

Enkele constructies met de Vierendeelligger
 

 
Ook in constructies dichter bij ons werd de Vierendeelligger gebruikt
 

Hierboven de basiliek van Dadizele waarvan de torenspits een metalen gebinte op basis van het Vierendeelprincipe.

Hiernaast de 300m hoge zendmasten voor de langegolffrekwenties van het vroegere zendstation van Ruiselede.
Ze werden door de Duitsers vernield in de tweede wereldoorlog.

Hierboven zien we ontwerptekeningen van Vierendeel: de overkapping van het station van Brugge en Kortrijk. Ze maken deel uit van een boek met 135 tekeningen van de hand van Vierendeel uitgegeven in Parijs door Dunod van 1897 tot 1902.

Hieronder een zicht in een hoek van de tentoonstelling met enkele tekeningen uit het boek, dat nu bezit is van het Brugs stadsarchief afdeling Monumentenzorg.

A. Vierendeel is ook wereldberoemd omwille van zijn baanbrekend en zeer in het oog springend werk in verband met metalen en betonnen bruggenbouw

 

foto Dalvazza brug voor de herstelling

foto Dalvazza brug in de sneeuw

Als voorbeeld tonen we hierboven een
betonnen Vierendeelbrug in Dalvazza,
Zwitserland vóór en na de herstelling.

Jürg Conzett, ons bekend van de unieke brug over de Coupure in Brugge (zie foto hiernaast en hieronder), zette zich met resultaat in voor de redding van deze brug in Dalvazza .
(uit de "Waterspiegel" van 22-12-2002)

De eerste Vierendeelbrug die in Europa werd gebouwd in 1904 bevindt zich nog in Oostenrijk,Ybbs,waarbij ook een gedenkplaat ls ingebouwdter ere van Arthur Vierendeel

Nog eerder in 1900 werd in de USA, Pennsylvania, Kinzua de hoogste en langste spoorwegbrug van die tijd gebouwb met Vierendeelpilonen. Heden is het een toeristische attractie.

Een merkwaardige verhaal over de Scheldebrug uit 1904 te Avelgem.

Men wou een verbinding maken tussen Oost-Vlaanderen en West-Vlaanderen, tussen Ruien en Avelgem. De Schelde was rechtgetrokken maar er was nog geen brug, wel een veerdienst. De veerman, de deken van de Waterhoek, zag de brug niet zitten.
   

 

foto eerste brug van de Waterhoek Avelgem

Het verhaal van Mira en de "de teleurgang van de Waterhoek” ,naar het boek van Stijn Streuvels, dat speelt zich af rond die eerste Vierendeelbrug van België in 1904 over de Schelde in Rugge, Avelgem .
Bemerk ook de firma "La Brugeoise" op de foto .

De professor waarvan sprake in het boek is professor Arthur Vierendeel. Zijn student Rondeau is in werkelijkheid Maurice Mostaert en Mira is Maria Vermeeren. Ze verhuisde naar Brugge en ligt begraven op het Brugs Kerkhof in Steenbrugge.

 

In zijn boek laat Stijn Streuvels Maurice de vinding van de professor (Vierendeel) heel gevat omschrijven:

" Achteraf beschouwd leek de vondst van het stelsel zonder hoekpunten verbinding zo weinig ingewikkeld...dit bewees het gebrek aan vernuft bij al de vakgenoten, die door sleur en gemakzucht, zonder zelf na te gaan , de berekeningen en stelsels hunner voorgangers gewend waren over te nemen, -vandaar de tegenstand,..... Het was eenvoudig ene andere wijze van spanning en draagkracht berekenen, waarbij de toepassing, meer weerstand met minder materiaal bekomen werd, het aanwenden van een nieuwere vorm in de bouw, welke bij 't eerste opzien raar en minder stevig scheen maar bij nader inzicht, de rationeelste bleek te zijn. Het lag voor het grijpen dat de balk zonder diagonalen meer voordelen oplevert van berekening, uitvoering en 't ineenzetten dan de balk in het traliestelsel,..."

Het is beslist de moeite waaard om het boek van Streuvels te lezen of te herlezen.

Zoals op de foto hierboven en hieronder beschrijft Streuvels in zijn kleurrijke taal hoe de Vierendeelbrug beetje voor beetje over de Schelde wordt geschoven.

 

 


Als een brug geïnstalleerd is wordt een test gedaan met een paard en vol geladen kar. In dit geval wou de voerman niet als eerste over de brug en vroeg aan de professor om er als eerste op te gaan staan (foto hiernaast)

In de eerste wereldoorlog werd de de brug in 1904 vernietigd en er werd na de oorlog een nieuwe Vierendeelbrug gebouwd met een lichtgebogen bovenrand bestaande uit segmenten.

De tweede wereldoorlog werd de tweede brug ook fataal en er ook nadien weer een Vierendeelbrug gebouwd van de derde generatie met een volledig gebogen bovenrand
De Vierendeelbruggen in België en in de wereld.

Het is onmogelijk een opsomming te maken van de Vierendeelbruggen: we verwijzen daarvoor naar de website van Karel Roose http://users.telenet.be/karel.roose/vierendeel/vierendeel.html

Wel brengen we wel enkele merkwaardige Vierendeel bruggen in de wereld buiten die we al vermeld hebben.

Nederland , Heerlen spoorwegbrug


Denemarken, Taulon


Frankrijk, Pyrineeën, Luchon betonnen brug

Schotland , Tomatim, Findhornbrug

 

China, Dalian


Japan , Hozu


Japan Tyomi-Bashi

Congo, betonnen brug over de Lufira

Congo, Bukama ,meervoudige Vierendeelbrug over de Luluala rivier


Nieuw Zeeland, Auckland, Graftonbrug


USA, Glendale,LA Kenilworth brug over de Verdugo wash
   
De Vierendeelbruggen in België

Brugge Sint-Pieters: Spoorwegbrug over de Blankenbergse steenweg. Die onlangs gerestaureerde brug wordt wellicht het slachtoffer van de spooruitbreiding voor de haven van Zeebrugge

Seneffe brug over het kanaal naar
Charleroi de ligger zit hier onder
het brugdek

Doornik, Soyer: betonnen brug over de Schelde

Beringen, Tervant: brug met vloeiende boogvormige bovenrand

Drongen : deze enige nog overblijvende betonnen brug in België werd beschermd

Gellik: spoorwegbrug, speciale opname , pijlers zoals in een kathedraal

Geraardsbergen: Passerelle over de Dender nu gesloopt.

Grammene: spoorwegbrug , Lorenzobrug gerenoveerd onder de impuls van Laurent Van Haesebroek

Luik: spoorwegbrug over het eiland Monsin

  

Escanaffles: de betonnen Vierendeelbrug over de Schelde werd bij het begin van de tweede wereldoorlog gedynamiteerd , zoals zeer veel bruggen.

Oeselgem: bijna alle bruggen over het Albertkanaal voor het merendeel Vierendeelbruggen werden eveneeens gedynamiteerd, maar de Duitsers vonden er iets op.

Mechelen: merkwaardig door het feit dat
hier drie Vierendeelspoorwegbruggen naast elkaar liggen

Mechelen: een doorzicht door de zijkant van de drie bruggen geeft een hallucinant beeld.

In Oelegem bij Ranst werd een nieuwe brug gebouw naast de oude Vierendeelbrug omwille van de eisen voor de doorvaart

 

Dank zij de inspanningen van het van de lokale verenigingen, schepen Fernand Bossaerts, het advies van Peter Reeklans en de beslissing van de toenmalige minister voor mobiliteit en openbare werken Hilde Crevits werd een deel van de gesloopte brug als herinnering opgesteld in de nabijheid van de nieuwe brug. zie foto hiernaast .

Waarom kan in Ranst wat in Brugge, de stad van Arthur Vierendeel, niet kan. Dit niettegenstaande de verschillende pogingen van verschillende verenigingen.
Er is ook hier in Brugge een deel gered dat wacht op een opstelling op een zinvolle plaats.

De geschiedenis van de Scheepsdalebrug wordt gegeven in een aparte rubriek van het menu. Het is een unieke brug:het is de enige draaibare Vierendelbrug in de wereld.

(In 1989 schreef de toenmalige gouverneur, Olivier Vanneste, een lovend voorwoord in een boek over Arthur Vierendeel (zie bron hieronder). Hij had het over een markante figuur die in de wetenschappelijke, universitaire en industriële middens bekend is om zijn gedurfde, maar gefundeerde en vernieuwende ideeën en die een bijzondere plaats inneemt in de geschiedenis van de Provincie West-Vlaanderen en dat hij in het geheugen van de West-Vlamingen geprint moge blijven.

Bron:

Arthur Vierendeel (1852-1940), Hoofdingenieur-directeur van de Provinciale Technische Dienst West-Vlaanderen, Hoogleraar aan de Katholieke Universiteit Leuven, een uitgave van het Provinciebestuur van West-Vlaanderen en de K.U.Leuven, 1989.

zie ook: http://users.telenet.be/karel.roose/vierendeel/vierendeel.html ).

e